Nhận diện cảm xúc để sống cuộc sống cân bằng hơn

Con người đã nghiên cứu cảm xúc trong hàng ngàn năm. Do tập trung nhiều vào cảm giác, không ngạc nhiên khi chúng ta biết khá nhiều về chúng. Điều đáng ngạc nhiên là sự thiếu hiểu biết xung quanh sự cần thiết của cả hai cảm xúc đối với hoạt động lành mạnh. Và làm thế nào để nhận diện cảm xúc một cách chính xác?

Cảm xúc tích cực là gì?

Cảm xúc tích cực là những cảm xúc mà chúng ta thường thấy thú vị khi trải nghiệm. Sổ tay Tâm lý học Tích cực của Oxford định nghĩa chúng là “những phản ứng tình huống dễ chịu hoặc mong muốn… khác biệt với cảm giác dễ chịu và ảnh hưởng tích cực không phân biệt”.

Về cơ bản, định nghĩa này nói rằng cảm xúc tích cực là phản ứng dễ chịu đối với môi trường của chúng ta (hoặc đối thoại nội bộ của chúng ta) phức tạp hơn và có mục tiêu hơn là cảm giác đơn giản.

Cảm xúc tiêu cực là gì?

Mặt khác, những cảm xúc tiêu cực là những cảm xúc mà chúng ta thường không thấy thú vị khi trải nghiệm. Cảm xúc tiêu cực có thể được định nghĩa là “là một cảm xúc khó chịu hoặc không vui được gợi lên ở các cá nhân để thể hiện tác động tiêu cực đối với một sự kiện hoặc con người” (Pam, 2013).

Nếu một cảm xúc làm bạn nản lòng và sa sút, thì đó rất có thể là một cảm xúc tiêu cực.

Danh sách các cảm xúc tích cực và tiêu cực

Ví dụ về cảm xúc tích cực và tiêu cực sẽ khác nhau tùy thuộc vào người bạn hỏi; thậm chí định nghĩa của một cảm xúc có thể khác nhau dựa trên người trả lời câu hỏi. Tuy nhiên, bạn định nghĩa cảm xúc, phân biệt giữa hai thứ là một quá trình trực quan — chúng ta dường như “chỉ biết” cảm xúc nào là tích cực và tiêu cực.

Một số cảm xúc tích cực phổ biến bao gồm:

• Yêu thương
• Vui sướng
• Sự thỏa mãn
• Bằng lòng
• Quan tâm
• Vui chơi giải trí
• Hạnh phúc
• Thanh thản
• Awe

Một số cảm xúc tiêu cực thường thấy nhất là:

• Nỗi sợ
• Sự phẫn nộ
• Ghê tởm
• Sự sầu nảo
• Cơn thịnh nộ
• Sự cô đơn
• Sầu muộn
• Khó chịu

Cảm xúc tiêu cực có cần thiết không?

Mặc dù chúng không dễ chịu khi trải qua, nhưng những cảm xúc tiêu cực thực sự cần thiết cho một cuộc sống lành mạnh. Điều này đúng vì hai lý do lớn:

Cảm xúc tiêu cực cho chúng ta một điểm đối nghịch với cảm xúc tích cực; Nếu không có tiêu cực, liệu những cảm xúc tích cực có còn tốt không?

Cảm xúc tiêu cực phục vụ cho các mục đích tiến hóa, khuyến khích chúng ta hành động theo những cách giúp tăng cơ hội sống sót và giúp chúng ta trưởng thành và phát triển như một con người.

Như Tracy Kennedy từ Lifehack.org đã chỉ ra, có một lý do chính đáng cho mỗi cảm xúc cơ bản, cả tích cực và tiêu cực:

• Giận dữ: chiến đấu chống lại các vấn đề
• Sợ hãi: để bảo vệ chúng ta khỏi nguy hiểm
• Dự đoán: nhìn về phía trước và lập kế hoạch
• Ngạc nhiên: tập trung vào các tình huống mới
• Joy: nhắc chúng ta điều gì là quan trọng
• Nỗi buồn: để kết nối chúng ta với những người chúng ta yêu thương
• Tin cậy: để kết nối với những người giúp đỡ
• Ghê tởm: từ chối những gì không lành mạnh (2018)

Nếu không sợ hãi, bạn sẽ ở đây hôm nay chứ? Hay bạn đã tham gia vào một số hoạt động mạo hiểm, đặt mình vào nguy hiểm không cần thiết? Nếu không có sự ghê tởm, liệu bạn có thể kiềm chế để không đưa bất kỳ chất nào trong số rất nhiều chất độc hại mà bạn đã tiếp cận khi còn là một đứa trẻ mới biết đi?

Dù khó chịu đến mấy, không thể phủ nhận rằng những cảm xúc tiêu cực phục vụ những mục đích quan trọng trong cuộc sống của chúng ta.

Vai trò của cả hai trong tâm lý tích cực

Với tác động của cảm xúc tích cực và tiêu cực lên suy nghĩ và hành vi của chúng ta, thật dễ hiểu tại sao tâm lý tích cực luôn theo dõi sát sao những cảm xúc tiêu cực bên cạnh những điều tích cực. Điều quan trọng là chúng ta phải học cách thúc đẩy cảm xúc tích cực của mình và tận dụng những cơ hội mà chúng mang lại, điều quan trọng không kém là học cách thích ứng với những cảm xúc tiêu cực và đối phó với chúng một cách hiệu quả.

Khi chúng ta có thể chấp nhận, đón nhận và khai thác cả những cảm xúc tích cực và tiêu cực của mình, chúng ta cho mình cơ hội tốt nhất để sống một cuộc sống cân bằng và có ý nghĩa. Đây là lý do tại sao lĩnh vực tâm lý tích cực lại do dự khi chỉ tập trung quá nhiều vào những cảm xúc tích cực — điều quan trọng là phải hiểu cách biến những cảm xúc tiêu cực thành trải nghiệm tích cực cũng như tận dụng những cảm xúc tích cực của chúng ta.

Lược dịch bởi Đỗ Khánh Linh từ What are Positive and Negative Emotions and Do We Need Both?