Trầm cảm Theo mùa (Seasonal Affective Disorder) là gì?

Trầm cảm theo mùa (Seasonal Affective Disorder – SAD) là một rối loạn khí sắc được đặc trưng bởi các triệu chứng xảy ra vào cùng một thời điểm mỗi năm; thường là trong những ngày trời tối, thời gian ban ngày ngắn hơn của mùa thu và mùa đông. Các triệu chứng có thể bao gồm trầm cảm, mệt mỏi và thu mình lại với xã hội. Mặc dù tình trạng này thường khỏi trong vòng vài tháng, nhưng nó có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến cảm giác và hoạt động của một người.

Không có gì lạ khi mọi người cảm thấy tâm trạng dao động theo mùa. Bạn có thể nhận thấy một ngày mưa xám xịt khiến bạn cảm thấy u ám và mệt mỏi như thế nào; trong khi một ngày nắng đẹp có thể khiến bạn cảm thấy vui vẻ và tràn đầy năng lượng. Những ngày dài hơn, nắng hơn của mùa hè thường liên quan đến tâm trạng tốt hơn; trong khi những ngày ngắn hơn, đen tối bắt đầu vào cuối mùa thu thường đi kèm với sự gia tăng các triệu chứng SAD.

Những ngày ngắn hơn kết hợp với sự căng thẳng của kỳ nghỉ đông có thể khiến những tháng lạnh hơn trong năm trở thành thời gian cố gắng của nhiều người. Và với ánh sáng mặt trời thúc đẩy tâm trạng trong điều kiện thiếu hụt như vậy; những căng thẳng cộng thêm khi sống theo hình ảnh về kỳ nghỉ hoàn hảo như bức tranh là quá nhiều.

Tiếp xúc không đủ với ánh sáng mặt trời có liên quan đến mức melatonin và serotonin thấp, thèm ăn carbohydrate, tăng cân và rối loạn giấc ngủ.

1. Các triệu chứng trầm cảm theo mùa

Các triệu chứng của SAD xảy ra theo chu kỳ với sự trở lại của các triệu chứng hàng năm trong những tháng mùa đông. Các triệu chứng này có xu hướng là các triệu chứng điển hình của bệnh trầm cảm, bao gồm:

• Tăng giấc ngủ
• Tăng cảm giác thèm ăn và thèm ăn carbohydrate
• Tăng cân
• Cáu gắt
• Khó khăn giữa các cá nhân (đặc biệt là độ nhạy từ chối)
• Cảm giác nặng nề, chì ở tay hoặc chân

2. Nguyên nhân gây trầm cảm theo mùa

Trầm cảm theo mùa được cho là do rối loạn nhịp sinh học bình thường của cơ thể. Ánh sáng mặt trời đi qua mắt ảnh hưởng đến nhịp điệu này. Khi trời tối, tuyến tùng tiết ra một chất gọi là melatonin; chất này gây ra cảm giác buồn ngủ mà chúng ta cảm thấy hàng ngày sau khi chạng vạng. Ánh sáng chiếu vào mắt lúc bình minh sẽ làm tắt quá trình sản xuất melatonin.

Trong những ngày ngắn hơn của mùa đông; khi mọi người có thể dậy trước bình minh hoặc không rời văn phòng cho đến sau khi mặt trời lặn; những nhịp điệu bình thường này có thể bị gián đoạn, tạo ra các triệu chứng của SAD.

Cũng có bằng chứng liên kết SAD với một lượng giảm chất dẫn truyền thần kinh serotonin. Serotonin là chất tạo cảm giác dễ chịu được tăng lên bởi thuốc chống trầm cảm được gọi là chất ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI).

Việc giảm sản xuất serotonin này có thể là nguyên nhân gây ra nhiều triệu chứng của SAD, chẳng hạn như trầm cảm và thèm ăn carbohydrate.

3. Một số cách đối phó với trầm cảm theo mùa

Các thói quen lành mạnh và lựa chọn lối sống cũng có thể giúp giảm các triệu chứng SAD. Những điều bạn có thể làm bao gồm:

• Tập thể dục thường xuyên
• Ngủ đủ giấc
• Ăn một chế độ ăn uống lành mạnh bao gồm nhiều trái cây, rau và protein

3.1 Tác dụng của Vitamin D

Nghiên cứu đã phát hiện ra rằng những người bị SAD thường có mức vitamin D thấp. Vì vậy, những người mắc bệnh này thường được khuyến khích tăng lượng vitamin này thông qua chế độ ăn uống, tiếp xúc với ánh nắng mặt trời hoặc bổ sung vitamin. Tuy nhiên, nghiên cứu về tính hiệu quả vẫn còn lẫn lộn. Một số nghiên cứu đã gợi ý rằng nó có thể hiệu quả như liệu pháp ánh sáng, trong khi các nghiên cứu khác không tìm thấy tác dụng tích cực của vitamin D đối với các triệu chứng SAD.

Luôn nói chuyện với bác sĩ của bạn trước khi dùng bất kỳ loại thuốc, chất bổ sung hoặc phương thuốc thảo dược nào để điều trị trầm cảm theo mùa.

3.2 Theo dõi các triệu chứng của bạn

Nhận biết xu hướng mắc chứng trầm cảm theo mùa có thể hữu ích trong việc hỗ trợ bạn điều trị và đối phó. Bằng cách biết các dấu hiệu, bạn sẽ có thể liên hệ với chuyên gia và thực hiện các thay đổi lối sống có thể giúp bạn đối phó hiệu quả hơn sớm hơn.

Mặc dù các nguồn thông tin hữu ích, nhưng việc nhận diện triệu chứng này không nên được coi là một chẩn đoán chắc chắn, vì vậy hãy nhớ thảo luận kết quả của bạn với bác sĩ chăm sóc chính hoặc chuyên gia tâm lý trước khi bắt đầu bất kỳ điều trị nào.

Lược dịch bởi Đỗ Khánh Linh từ What Is Seasonal Affective Disorder?