4 lý thuyết tâm lý trả lời câu hỏi: “Tình yêu là gì?”

Tình yêu là gì? Tại sao mọi người lại yêu? Tại sao một số tình yêu rất lâu dài và một số khác lại thoáng qua? Các nhà tâm lý học và nhà nghiên cứu đã đề xuất một số lý thuyết khác nhau về tình yêu; để giải thích cách tình yêu hình thành và tồn tại.

Tình yêu là một cảm xúc cơ bản của con người; nhưng hiểu được nó xảy ra như thế nào và tại sao không hẳn là điều dễ dàng. Trên thực tế, trong một thời gian dài, nhiều người cho rằng tình yêu đơn giản là một thứ gì đó quá nguyên sơ, huyền bí; và thiêng liêng mà khoa học chưa bao giờ hiểu hết được.

Sau đây là bốn trong số các lý thuyết chính được đề xuất để giải thích tình yêu; và các ràng buộc tình cảm khác.

1. Tình yêu là gì? Là Thích và Yêu

Nhà tâm lý học Zick Rubin đề xuất rằng tình yêu lãng mạn được tạo thành từ ba yếu tố:

• Gắn bó
• Chăm sóc
• Thân mật

Rubin tin rằng đôi khi chúng ta cảm nhận được rất nhiều sự cảm kích; và ngưỡng mộ đối với người khác. Chúng ta thích dành thời gian cho người ấy; và muốn ở bên cạnh người ấy, nhưng điều này không nhất thiết phải đủ điều kiện là tình yêu. Thay vào đó, Rubin gọi điều này là thích.

Mặt khác, tình yêu sâu sắc hơn, mãnh liệt hơn; và bao gồm một mong muốn mạnh mẽ về sự gần gũi và tiếp xúc thể xác. Những người “thích” tận hưởng sự bầu bạn của nhau, trong khi những người đang “yêu” quan tâm nhiều đến nhu cầu của người kia như họ làm của riêng họ.

Sự gắn bó là nhu cầu nhận được sự quan tâm; chấp thuận và tiếp xúc cơ thể với người khác. Quan tâm liên quan đến việc đánh giá nhu cầu; và hạnh phúc của người kia ngang bằng với của mình. Thân mật đề cập đến việc chia sẻ suy nghĩ, mong muốn và cảm xúc với người kia.

Dựa trên định nghĩa này, Rubin đã lập ra một bảng câu hỏi để đánh giá thái độ của người khác; và nhận thấy rằng những thang đo mức độ thích và yêu này đã hỗ trợ cho quan niệm của ông về tình yêu.

2. Tình yêu trắc ẩn và Tình yêu say đắm

Theo nhà tâm lý học Elaine Hatfield và các đồng nghiệp của cô, có hai loại tình yêu cơ bản:

• Tình yêu trắc ẩn
• Tình yêu say đắm

Tình yêu trắc ẩn được đặc trưng bởi sự tôn trọng, gắn bó, tình cảm và sự tin cậy lẫn nhau. Nó thường phát triển từ cảm giác hiểu biết lẫn nhau và sự tôn trọng chia sẻ dành cho nhau.

Tình yêu say đắm được đặc trưng bởi cảm xúc mãnh liệt, hấp dẫn tình dục, lo lắng và tình cảm. Khi những cảm xúc mãnh liệt này được đáp lại, mọi người cảm thấy phấn chấn và thỏa mãn. Tình yêu không được đáp lại dẫn đến cảm giác chán nản và tuyệt vọng. Hatfield cho rằng tình yêu say đắm là nhất thời, thường kéo dài từ 6 đến 30 tháng.

Hatfield cũng gợi ý rằng tình yêu say đắm nảy sinh khi những kỳ vọng về văn hóa khuyến khích yêu nhau; khi một người gặp gỡ những định kiến ​​của một người về tình yêu lý tưởng; và khi một người trải qua sự kích thích sinh lý cao độ khi có mặt người kia.

Tình yêu lý tưởng nồng nàn sau đó dẫn đến tình yêu trắc ẩn; lâu dài hơn nhiều. Trong khi hầu hết mọi người mong muốn những mối quan hệ kết hợp sự an toàn; và ổn định của lòng trắc ẩn với tình yêu say đắm, thì Hatfield tin rằng điều này là hiếm.

3. Mô hình bánh xe màu của tình yêu định nghĩa tình yêu là gì

Trong cuốn sách The Colors of Love năm 1973, nhà tâm lý học John Lee đã so sánh phong cách tình yêu với bánh xe màu sắc. Cũng giống như ba màu cơ bản, Lee gợi ý rằng có ba phong cách tình yêu cơ bản.

3.1 Ba phong cách tình yêu cơ bản:

• Eros: Thuật ngữ eros bắt nguồn từ tiếng Hy Lạp có nghĩa là “đam mê” hoặc “khiêu dâm.” Lee cho rằng kiểu tình yêu này bao gồm cả niềm đam mê thể xác và tình cảm.
• Ludos: Ludos xuất phát từ tiếng Hy Lạp có nghĩa là “trò chơi”. Hình thức tình yêu này được quan niệm là vui tươi và vui vẻ; nhưng không nhất thiết phải nghiêm túc. Những người thể hiện hình thức tình yêu này không sẵn sàng cho sự cam kết; và cảnh giác với quá nhiều sự thân mật.
• Storge: Storge bắt nguồn từ thuật ngữ Hy Lạp có nghĩa là “tình cảm tự nhiên.” Hình thức yêu thương này thường được thể hiện bằng tình yêu thương gia đình; giữa cha mẹ và con cái anh chị em và các thành viên trong gia đình. Loại tình yêu này cũng có thể phát triển từ tình bạn, nơi những người có chung sở thích; và cam kết dần dần nảy sinh tình cảm với nhau.

Tiếp tục phép tương tự về bánh xe màu sắc; Lee đề xuất rằng cũng giống như các màu cơ bản có thể được kết hợp để tạo ra các màu bổ sung; ba phong cách tình yêu chính này có thể được kết hợp để tạo ra chín phong cách tình yêu thứ cấp khác nhau. Ví dụ, kết hợp Eros và Ludos dẫn đến tình yêu cuồng nhiệt hoặc ám ảnh.

3.2 6 phong cách yêu thương của Lee

Có ba kiểu chính:

• Aeros: Yêu một người lý tưởng
• Ludos: Yêu như một trò chơi
• Storge: Tình bạn như tình bạn

Ba kiểu phụ:

• Mania (Eros + Ludos): Tình yêu ám ảnh
• Pragma (Ludos + Storge): Tình yêu thực tế và thực dụng
• Agape (Eros + Storge): Tình yêu không vụ lợi

4. Thuyết tam giác về tình yêu

Nhà tâm lý học Robert Sternberg đã đề xuất một lý thuyết tam giác cho thấy rằng có ba thành phần của tình yêu:

• Sự thân mật
• Niềm đam mê
• Sự cam kết

Sự kết hợp khác nhau của ba thành phần này dẫn đến các kiểu tình yêu khác nhau. Ví dụ, kết hợp sự thân mật và cam kết dẫn đến tình yêu từ bi; trong khi kết hợp niềm đam mê và sự thân mật dẫn đến tình yêu lãng mạn.

Theo Sternberg, các mối quan hệ được xây dựng trên hai; hoặc nhiều yếu tố sẽ lâu bền hơn những mối quan hệ dựa trên một thành phần duy nhất. Sternberg sử dụng thuật ngữ tình yêu trọn vẹn để mô tả sự kết hợp giữa sự thân mật, đam mê và cam kết. Trong khi loại tình yêu này là mạnh mẽ và lâu dài nhất; Sternberg cho rằng loại tình yêu này rất hiếm.

Dịch bởi Đỗ Khánh Linh từ 5 Psychological Theories of Love