Chiến thắng có dành cho những người hiền lành?

1. Trên thực tế, chiến thắng dành cho ai?

Có một thực tế như cái gai trong mắt: những kẻ “tinh quái” thường chiến thắng.

Ta xót xa mỗi khi người hiền lành bị trù dập, bị bắt nạt hoặc vô hiệu hóa. Còn kẻ tinh quái cứ thế thăng tiến, lấn lướt và thực hiện ý muốn của mình. Đối với người thánh thiện, đó hẳn là sự bất công, nỗi uất ức. Nhưng đó còn là nỗi ám ảnh về mặt trái của một tâm hồn trong trắng: sự bất lực.

“Người Hiền lành, tử tế” chưa được dùng để mô tả Người Chiến thắng

Suốt chiều dài lịch sử, những vị vua, tướng lĩnh hay địa chủ quá tốt lành chẳng những không duy trì địa vị được lâu. Mà còn lãnh nhận những kết cục bi thảm: bị giết hại hoặc bị phế truất. Và thực tế, đưa một người hiền lành lên ngôi vương là thảm họa được định trước.

Các vĩ nhân sáng lập nên những triều đại thịnh vượng nhất, dẫn dắt những đoàn quân hùng mạnh nhất. Họ thường được sử sách miêu tả là khôn ngoan mưu lược, nghiêm nghị quyết đoán, anh minh sáng suốt, v.v., nhưng người hiền lành tử tế thì có lẽ không.

Người Mặt dày, Tâm đen là người như thế nào?

Thực tế này được chỉ rõ trong một quyển sách có cái tựa rất hay là Mặt dày tâm đen. Người mặt dày sẵn sàng chấp nhận việc bị người khác căm ghét. Bởi chỉ như vậy họ mới tiến được xa. Người tâm đen có rất ít lòng trắc ẩn, vì chỉ có lạnh lùng mới giúp họ làm nên đại cuộc. 

Trong cuộc sống, những người mặt dày tâm đen mà thành công thường được xếp vào phe phản diện. Nào là ích kỷ, toan tính, nham hiểm và thủ đoạn – những tên độc tài chính hiệu. Thế nhưng, cần lưu ý rằng chẳng phải người hiền lành nào cũng là người tốt, và không phải kẻ độc tài nào cũng là người xấu.

Có không ít ví dụ cho thấy người “mặt dày” với mục đích càng lớn lao tốt đẹp bao nhiêu. Cách họ hành động lại càng tinh quái lạnh lùng bấy nhiêu. Nếu cần thiết, họ thẳng tay sa thải người dưới, bẻ luật, đổi luật, hoặc tìm cách thay thế những gì bản thân cho là không còn phù hợp.

Cái giá Phải trả để Đạt nghiệp lớn là gì?

Vì là kẻ “mặt dày”, họ hiểu cái giá phải trả để đạt được nghiệp lớn là phương hại đến quyền lợi của một vài hoặc có thể rất nhiều người. Và nhận lấy sự ganh ghét chất cao như núi.

Bài viết Machiavelli’s Advice For Nice Guys đề cập đến kiểu người tinh quái này như sau: “Họ chiến thắng vì mang một “lợi thế” rất lớn: khả năng sẵn sàng áp dụng những chiêu luồn lách đen tối và đầy sáng tạo, nhằm đạt được mục đích của mình.

Tùy tình huống, họ sẵn sàng bóp méo sự thật, đe dọa, thao túng, thậm chí dùng đến vũ lực. Nếu cần xuống nước, họ sẽ bày trò gây ấn tượng, dương đông kích tây, dùng lời ngon tiếng ngọt. 

“Người độc tài không bị cầm chân bởi nguyên tắc. Và cứ thế tự cổ chí kim, họ thống trị cả thế giới.”

2. Lời khuyên Dành cho Những Người Hiền lành

Lẽ dĩ nhiên, ai cũng thiết tha trước những điều tốt đẹp, và khao khát biến nó thành hiện thực. Nhưng quả thật, những người chỉ biết tuân theo luật lệ, dĩ hòa vi quý và tỏ ra tốt bụng “đã được sử sách cảnh báo là sẽ chẳng đi đến đâu”.

2.1 Học hỏi từ Người Mặt dầy, Tâm đen không phải để Trở thành Họ

Bởi thế, dù không cần ép mình trở thành kẻ độc tài, nhưng để đạt được những thành quả lớn lao, ta vẫn cần học hỏi không ít từ những kẻ tinh quái kia. Làm thế nào để biết cứng rắn hay mềm mỏng, hù dọa hay ngon ngọt, trấn át hay nín nhịn, thẳng thắn hay che đậy khi cần thiết.

Chẳng phải vì ta muốn hãm hại ai, mà để ta đấu tranh cho hoài bão mình đang ấp ủ, bảo vệ thành quả mình đã gầy dựng, và mang lại điều tốt đẹp cho đời.

2.2 Hiểu để Đối phó, Bảo vệ và Đạt ước vọng của mình

Suy cho cùng, giá trị của ta đến từ những gì mình làm được, không phải những gì mình mong muốn. Càng ôm mộng lớn, ta càng có khả năng bị kẻ mặt dày tâm đen phong tỏa, cầm chân, phá rối và lợi dụng. Cho dù là người hiền lành, ta cũng phải sống và hành xử sao cho hiệu quả. Thay vì theo đuổi sự hòa nhã thanh cao nhưng rốt cuộc lại nhu nhược và vô dụng. 

“Muốn vậy, ta cần thứ vũ khí sắc bén tương đương với đối thủ. Và chỉ họ mới có đầy đủ vốn liếng để chỉ cho ta. Mỗi khi thất bại và cảm thấy ức chế, ta hay tự an ủi mình thua thiệt vì đã “quá tốt, quá tử tế hiền lành”. Nhưng rất có thể, ta đang bế tắc trước cuộc sống vì đã quá thiển cận và cao ngạo. Không chịu nhận ra những bài học xưa cũ, từ những con người thực sự hiểu chuyện: phe phản diện.”

Đỗ Duy Anh

Bài liên quan:

Cách để trở thành một người đàn ông trưởng thành

Những dấu hiệu bạn là chàng trai ngoan

Nguồn tham khảo: Một phần nội dung được lược dịch theo The School of Life. Machiavelli’s Advice For Nice Guys. Link

Về tác giả Đỗ Duy Anh

ThS. BS. Đỗ Duy Anh, hiện đang là Giảng viên bộ môn Sinh lý tại trường Đại học y khoa Phạm Ngọc Thạch.